O PATRIMONIO INDIANO
A EMIGRACIÓN FERROLTERRÁ A AMÉRICA
A emigración é un dos fenómenos que mellor definen a Historia Contemporánea de Galicia e unha data fundamental dese capítulo prodúcese a partir de 1853, cando unha Real Orde do 16 de setembro autorizaba legalmente a saída de emigrantes para Ultramar. Os maio- res países receptores van ser Arxentina, Cuba e o Uruguai e, en menor medida, os EE UU. Unha das consecuencias desa diáspora que se mantivo, con variacións, ata a crise económica de 1929, polo grave impacto do crack económico estadounidense, foi a forte pegada deixada polos indianos e emigrantes retornados na denominada ARQUITECTURA INDIANA.
Localizada nas zonas rurais e situada cronoloxicamente nos primeiros trinta anos do século XX, nela asoman elementos autóctonos con outras correntes internacionais como o historicismo, o modernismo, o eclecticismo e o racionalismo; xunto con novos materiais construtivos como o ferro fundido, o cemento, a tella plana, as lamias de cinc, os estucados, o vidro policromado, a cerámica, a baldosa e a incorporación dun xardín con especies arbóreas exóticas, como a arau- caria, a palmeira, o magnolio e o teixo.
Vai estar presente por toda Ferrolterra, e, especialmente, na península de Bezoucos, nas vivendas familiares, como expresión das fortunas adquiridas en América e levantadas nas súas aldeas de orixe. Mais tamén nas numerosas escolas promovidas polas Sociedades de Instrución e por indianos beneméritos dende Cuba e a Arxentina; na arquitectura civil de ocio, como cines, casinos e salóns de baile. A arquitectura relixiosa, debido á mentalidade laica que prendeu nos países de destino, tivo un menor interese, aínda así atopánse exemplos tanto da relixiosa como da funeraria.
Este conxunto do repertorio indiano inventariado que presentamos a continuación constitúe un sobranceiro sinal de identidade do patrimonio histórico de Fene, Mugardos, Ares e Cabanas, que remite tamén a outros valiosos exemplos no Xeodestino Ferrolterra-Rías Altas.
PUNTOS DE INTERESE
DA RUTA INDIANA
Bibliografía
Para saber máis
ARES SANMARTÍN, M. “O Pote, 75 anos de sociedade”, Diario de Ferrol, 04-03-2001.
ARIAS REI, Mª X. Maniños no pasado, Pontedeume, Concello de Fene, 1994.
As Escolas da Emigración - Consello da Cultura Galega, mapas.consellodacultura.gal/escolas/datos_escola.php?cod_escls=302.
BELLO PLATAS, A. I. Pazo Libunca, (s. l.), Edicións Embora, 2014.
BURGOA, J. J. “Joaquín Jofre Maristany y Juan Sixto Vázquez”, Diario de Ferrol, 14- 07-2019.
CALVO TEIXO, L., VÁZQUEZ ANEIROS e ARIAS REI, Mª X. O cine na comarca de Ferrol.
CALVO TEIXO, L., VÁZQUEZ ANEIROS e ARIAS REI, Mª X. O cine na comarca de Ferrol.
CARNEIRO REY, J. A. e RAMIL GONZÁLEZ, E. “Catálogo de Patrimonio Cultural de Mugardos”, (s. l.), Concello de Mugardos, 2011.
CARNEIRO REY, J. A. e RODRÍGUEZ VÁZQUEZ, M. A. Historia de Mugardos, (s. l.), Reganosa- Concellería de Cultura de Mugardos, 2004.
Casas de Indianos (FERNANDO BORES GAMUNDI. COORD.), Santiago, Xunta de Galicia, 2000.
“El antiguo escolar de Piñeiro recupera la placa de la fundación”, La Voz de Galicia, 16-07-2018.
ELIAS, C. “Un viaje histórico por las casonas y pazos de Narón”, La Voz de Galicia, 02-03-2015.
“Fene se adentra en su pasado indiano con una ruta interpretativa por Maniños”, FERROL360, 14-08-2018.
FRA MOLINERO, E. “Orixe do cemiterio protestante de Ares”, FerrolAnálisis, nº 14, 1999.
LÓPEZ NAVEIRAS, E. “A Agrupación e o seu mundo. Unha institución exemplar”, A Tenencia. Agrupación Instructiva de Caamouco, nº 1, 1993.
LLORCA FREIRE, G. Centenario das Escolas de Instrucción dos “Naturales del Ayuntamiento de Fene” 1916-2016, A Coruña, Deputación da Coruña, 2018.
MÁIZ VÁZQUEZ, B. “Emigrantes retornados de acción en Ferrolterra e Eume (1898- 1936), Cátedra, nº 10, 2003.
MÁIZ VÁZQUEZ, B. O Seixo. Na Outra Banda da banda de Ferrol, 1730-1930, (s.l.), Edicións Embora, 2015.
PATO, S. “Casas indianas: nueve lugares para descubrir el pasado emigrante de Galicia”, La Voz de Galicia, 06-09-2018.
VV AA Indianos. Arquitectura da emigración na península de Bezoucos, Fene, COAG, 2000.